Cách chữa bệnh vàng da ở người lớn
Cách chữa bệnh vàng da ở người lớn - Vàng da hay còn gọi là hoàng đản (tên tiếng Anh là Jaundice) - một thuật ngữ y học tiêu dùng để mô tả tình trạng mắt (niêm mạc hoặc kết mạc mắt) và mô da với màu vàng. Đây chẳng phải là bệnh mà là 1 triệu chứng được gây ra do hàm lượng bilirubin (chất có màu vàng cam) trong máu tăng cao.
Chỉ số bilirubin trong máu chính là chỉ số cho biết nồng độ bilirubin và thể hiện chừng độ màu vàng. Tuy nhiên, nồng độ bilirubin lớn hay nhỏ hơn mức thông thường sẽ gợi ý về các bệnh lý liên quan tới máu, gan mật, bệnh nhiễm trùng và siêu vi. Chỉ số vàng da được Nhận định là thông thường lúc với giá trị như sau:
Bilirubin toàn phần:
+ Chỉ số bilirubin ở trẻ lọt lòng là < 10 mg/dl hoặc < 171μmol/L.
+ Trên 1 tháng tuổi là 0.3 - 1.2 mg/dl hoặc 5.1 - 20.5 μmol/L.
+ Người to là 0.2 - 1.0 mg/dL hoặc 3.4 - 17.1 μmol/L.
Bilirubin trực tiếp: Chỉ số bilirubin bình thường là 0 - 0.4 mg/dl hoặc 0 - 7 μmol/L.
Bilirubin gián tiếp: Chỉ số bilirubin thông thường là 0.1 - 1.0 mg/dL hoặc 1 - 17 μmol/L.
Tỷ lệ bilirubin trực tiếp/ Bilirubin toàn phần: bình thường là dưới 20%.
Hiện tượng vàng da xuất hiện ở cả người lớn và trẻ nhỏ. Cách chữa bệnh vàng da ở người lớn - Vàng da được chia làm 2 loại sau đây:
a, Vàng da sinh lý
Vàng da sinh lý thường xuất hiện ở những trẻ thơ lọt lòng. Trẻ bị trạng thái này do lượng hồng cầu trong máu to và đựng HbF nên hồng cầu bị tan vỡ giải phóng các yếu tố bên trong để thay thế hồng cầu trưởng thành.
Không những thế, lúc này chức năng gan của trẻ chưa hoàn thiện nên chẳng thể lọc hết thải hết bilirubin ra khỏi máu nên lượng bilirubin tích trữ trong thân thể. Hàm lượng bilirubin tàng trữ vượt quá tiêu chuẩn sẽ gây ra trạng thái vàng ở da trẻ lọt lòng mức độ nhẹ.
Với trẻ sinh đủ tháng sở hữu sức khỏe bình thường, hiện tượng da và mắt vàng được coi là bình thường khi có đủ các tiêu chuẩn sau:
+ Xuất hiện trong khoảng 2-3 ngày sau sinh.
+ Tự hết trong vòng 1 tuần đối có trẻ sinh đủ tháng, 2 tuần đối mang trẻ sinh non.
+ Chừng độ vàng nhẹ ở vùng mặt, cổ, ngực và bụng trên rốn.
+ Không xuất hiện những triệu chứng thất thường khác như bỏ bú, li suy bì, thiếu máu,...
+ Nồng độ bilirubin trong máu không quá 12 mg/dl ở trẻ đủ tháng và không quá 15 mg/dl ở trẻ sinh non.
+ Tốc độ nâng cao bilirubin trong máu không quá 5mg/dl trong 24 giờ.
Sau khoảng hai tuần, khi gan của trẻ phát triển hơn, đủ sức để lọc chất thải với màu vàng thì sẽ hết hiện tượng tăng bilirubin trong máu và không gây bất kỳ hiểm nguy nào. Trạng thái này không cần can thiệp y tế, mẹ chỉ cần cho trẻ bú sữa rất nhiều thì thân thể trẻ sẽ đào thải bilirubin ra ngoài và trạng thái này sẽ biến mất. Khi thấy nghi ngờ, cha mẹ cần đưa trẻ đi rà soát để tránh trường hợp hiện trạng tiến triển thành hội chứng tăng bilirubin do bệnh lý.
b, Vàng da bệnh lý
Vàng da bệnh lý ở trẻ lọt lòng xảy ra khi hàm lượng bilirubin trong máu trẻ tăng cao hơn mức sinh lý bilirubin gián tiếp > 12 mg/dl (trẻ đủ tháng) và > 15 mg/dl (trẻ non tháng). Nguyên nhân dẫn tới triệu chứng tăng cao bilirubin do bệnh lý ở trẻ nhỏ là mắc bệnh tan máu, bệnh gan bẩm sinh, dị đồng nhóm máu giữa mẹ và con, nhiễm khuẩn virus bào thai hoặc xuất huyết dưới da.
Phụ huynh có thể nhận diện trạng thái da và mắt vàng do bệnh lý trong những ngày đầu sau sinh. Các biểu hiện thất thường của hiện tượng tăng bilirubin do bệnh lý ở trẻ là:
+ Trong 1 - 2 ngày sau sinh, xuất hiện màu da vàng đậm.
+ Những bộ phận bị vàng: Lòng bàn tay, bàn chân, mặt, cổ, bụng, cánh tay, niêm mạc mắt.
+ Những triệu chứng đi kèm: Sốt, bỏ bú, nôn, khóc rộng rãi, ngủ li phân bì, phân màu nhạt. Nếu như gan có bất thường hoặc lách sưng lớn thì đây là triệu chứng cảnh báo nguy hiểm.
+ Trạng thái kéo dài hơn hai tuần có trẻ sinh đủ tháng, hơn 3 tuần với trẻ sinh non.
+ Hàm lượng bilirubin trong máu nâng cao vượt quá mức cho phép.
Khi này, phụ huynh cần đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa sơ sinh để được chẩn đoán và điều trị vàng mắt và da càng sớm càng phải chăng, giảm thiểu các biến chứng nhiễm độc thần kinh. Đối có người trưởng thành, vàng da bệnh lý ở có thể xảy ra trong đa dạng bệnh lý về gan, tuyến tụy, túi mật hoặc hồng cầu trong máu.
Nguyên nhân trực tiếp gây ra hiện tượng vàng da ở cả người lớn và trẻ nhỏ là do nồng độ bilirubin trong máu nâng cao đột biến. Bilirubin - một chất có màu vàng cam trong máu - được tạo ra lúc những tế bào hồng cầu già phân hủy để tế bào hồng cầu mới được tạo ra thay thế. Đây là giai đoạn tái hiện tế bào xảy ra liên tục, giúp cơ thể duy trì sự sống.
Có người bình thường, sau khi bilirubin được tạo ra sẽ lưu chuyển trong máu tới gan, tại đây gan sẽ lọc và biến đổi men gan thành bilirubin liên hiệp (có thể hoà tan trong nước). Sau ấy, chúng được di chuyển tới ống mật nhỏ để cung ứng dịch mật và đến tá tràng để được thải ra ngoài qua phân. Đây là lý do phân chúng ta mang màu nâu vàng.
Đối với người bị bệnh gây rối loạn chuyển hóa bilirubin, nồng độ bilirubin cao và không được thải lọc phải chăng qua gan mà ứ đọng trong máu, gây ra màu vàng ở vùng kết mạc mắt. Hàm lượng bilirubin trong máu tăng là hậu quả của các rối loạn chuyển hoá trong cơ thể. Nồng độ bilirubin trong máu càng cao thì độ vàng ở da và mắt càng lớn, tiện dụng nhận biết bằng mắt thường.
Bình thường, hiện tượng này ở trẻ sơ sinh chính yếu là do sinh lý. Còn đối với người lớn, duyên cớ gián tiếp khiến da và mắt với màu vàng là do bệnh lý. Thông qua tình trạng tàng trữ bilirubin cho thấy thân thể bạn đang gặp phải những bệnh lý liên quan đến gan, máu, ống mật hoặc thuốc đang dùng. Bởi thế, người bệnh cần gấp rút điều trị để đảm bảo sức khỏe cũng như loại bỏ trạng thái này.
Vàng da là gì, nguyên nhân, cách điều trị và phòng ngừa : Chứng vàng da ở người trưởng thành thường do 4 nhóm bệnh lý dưới đây.
a, Bệnh liên quan tới gan (Vàng da tại gan)
Gan là 1 trong những cơ quan nội tạng lớn của thân thể, nằm ở phần bụng bên phải. Lúc bị thương tổn hoặc rối loạn hoạt động của tế bào gan khiến chứng năng thu nhận và xử lý bilirubin trong máu bị ảnh hưởng. Nếu bilirubin bị ứ đọng trong máu sẽ dẫn đến chứng vàng da và mắt. Các bệnh lý liên quan tới gan gồm:
+ Viêm gan cấp: Bệnh này thường không kéo dài nhưng giả dụ viêm gan cấp lặp đi lặp lại nhiều lần có thể dẫn tới kinh niên và sức khỏe của gan bị tác động. Người bị viêm gan cấp do vi khuẩn, virus, uống nhiều rượu bia, bệnh tự miễn làm tế bào gan bị phá huỷ hoặc do tác dụng phụ của thuốc.
+ Xơ gan: Đây là hiện trạng các tế bào gan bị tổn thương chỉ cần khoảng dài và được thay thế bởi các mô sẹo. Lúc những mô sẹo xuất hiện dày đặc sẽ ngăn chặn máu lưu ưng chuẩn gan, tù đó chức năng gan bị suy giảm nguy hiểm. Nguyên nhân dẫn đến xơ gan thường là uống nhiều bia rượu, viêm gan tự miễn hoặc viêm gan mạn tính.
+ Thương tổn tế bào gan: các bệnh làm tế bào gan bị tổn thương: bilirubin nâng cao và kèm triệu chứng ngứa, nổi mề đay và sốt; viêm gan cấp; men transaminase tăng cao.
+ Ung thư gan: Người bệnh mắc ung thư gan khởi phát hoặc ung thư gan thứ phát đều sở hữu diễn đạt vàng mắt và da.
+ Ung thư đường mật trong gan: Triệu chứng tăng bilirubin sẽ xuất hiện trong khoảng từ trên người bệnh bị ung thư đường mật trong gian. Ngoài ra, chứng vàng mắt, da còn kết hợp có những bất thường trong đường mật như viêm xơ đường mật, nang ống mật chủ.
+ Hội chứng di truyền: 1 số hội chứng di truyền làm cho bilirubin tăng như: Hội chứng Gilbert, hội chứng Dubin-Johnson và Rotor, hội chứng Crigler - Najjar,…
b, Bệnh liên quan tới hồng huyết cầu (vàng da trước gan)
Cách chữa bệnh vàng da ở người lớn - Khi hồng cầu tăng cao khiến bilirubin được cung ứng dôi thừa so với thường ngày và lưu hành trong máu, khi này tế bào gan hoạt động không kịp để chuyển hoá lượng lớn bilirubin này. Trong khoảng đấy, bilirubin tồn đọng trong máu gây ra triệu chứng vàng da.
Những bệnh lý can hệ tới hồng huyết cầu bao gồm: Tan máu, sốt xuất huyết, sốt rét, hồng cầu hình liềm, bệnh thalassemia, bệnh thiếu men glucose 6-phosphate dehydrogenase hoặc tụ máu ở mô.
c, Bệnh liên quan đến ống mật chủ (Vàng da sau gan)
Bilirubin trong máu được chuyển hoá 1 phần thành dịch mật, dẫn từ ống mật nhỏ tới ống mật chủ. Bởi vậy, những bệnh thuộc đội ngũ này gây hẹp hoặc nghẽn ống mật chủ, làm cho bilirubin tràn vào máu có lưu lượng to, gây vàng mắt, vàng da tắc mật. Nhóm bệnh này bao gồm:
+ Tắc nghẽn đường dẫn mật: tín hiệu tắc nghẽn trục đường mật tăng cao dần bởi các cơn đau quặn ở gan và không kèm tín hiệu sốt. Các bệnh lý dẫn đến tắc mật là u con đường mật ngoài gan, ung thư đường mật, ung thư bóng Vater.
+ Ung thư đầu tụy: những bệnh nhân ung thư đầu tụy thường mang triệu chứng tắc các đường mật, thân thể mỏi mệt, nhất là da chuyển màu vàng đậm.
+ Sỏi mật: khi mật dịch đông đặc lâu ngày sẽ hình thành nên sỏi. Lúc này, dịch mật không đi tới ruột mà thấm vào máu, làm cho vàng mắt và da.
+ Một số bệnh khác: Viêm đường mật, ung thư túi mật hoặc hẹp đường dẫn mật cũng làm loại chảy của dịch mật bị tác động, dẫn tới chứng tăng bilirubin.
d, đội ngũ bệnh vàng da do thuốc
1 số thuốc là nguyên nhân gián tiếp gây ra hội chứng da và mắt bị chuyển sang màu vàng: các thuốc cản trở thời kỳ chuyển hóa trong tế bào gan, thuốc gây vàng da do viêm gan, do ứ mật hoặc gây viêm đường dẫn mật.
Thông thường, hiện tượng tăng bilirubin sinh lý thường sẽ tự hết sau và không để lại biến chứng gì. Ngoài ra, mắt và da bị vàng do bệnh lý ví như không được điều trị kịp thời có thể dẫn tới các biến chứng ảnh hưởng đến sức khoẻ của người bệnh như:
- Nhiễm độc thần kinh: Hay còn gọi là vàng da nhân. Biến chứng này khiến não bị thương tổn như bại não hoặc tử vong. Đây là trường hợp lượng bilirubin nâng cao quá cao, vượt quá ngừng cho phép làm cho gan lọc ko kịp, rồi tấn công não gây tổn thương vĩnh viễn và không thể bình phục được.
- Bilirubin não cấp tính: Biến chứng này cũng do lượng bilirubin quá cao rồi vào não gây ra thương cho não bộ. Trình bày của di chứng này là ngủ li suy bì, sốt cao, chán ăn,...
Đối với da sinh lý, phụ huynh dễ dàng theo dõi hiện trạng ở trẻ lọt lòng bằng việc Nhìn vào màu da toàn thân của trẻ nơi sáng. Có các trẻ với da đỏ hồng hoặc đen, phụ huynh ấn nhẹ ngón tay mẫu lên da trẻ trong 5 giây rồi buông ra. Nếu vùng da bị ấn ngón tay xuất hiện màu vàng đậm, rõ rệt thì trẻ đã bị vàng mắt và da.
ngoài ra, để kiểm tra chừng độ bệnh, bác sĩ sẽ tiêu dùng máy đo bilirubin qua da (BILIcheck). Không những thế, kết quả qua máy đo có thể sai số so có kết quả xét nghiệm máu khoảng 3-5 mg/dL. Ví như kết quả chênh lệch nhiều, bác sĩ chỉ định thêm xét nghiệm máu để định lượng bilirubin và tìm nguồn cội.
Để xác định xuất xứ người bệnh bị vàng mắt da do bệnh lý, bác sĩ sẽ thực hiện những cách sau dựa trên độ tuổi, triệu chứng và hiện trạng bệnh mỗi người:
- Khám lâm sàng: Để kiểm tra những dấu hiệu của bệnh lý tiềm ẩn, thầy thuốc sẽ khám lâm sàng ở 1 số phòng ban. Thí dụ như mắt cá chân hoặc bàn chân sưng là dấu hiệu cảnh báo người bệnh mắc xơ gan.
- Xét nghiệm nước tiểu: Cách này để đo lường nồng độ của urobilinogen - một chất được tạo ra khi vi khuẩn phân hủy bilirubin bên trong hệ thống tiêu hóa. Hiện tượng vàng da tại gan hoặc trước gian khi nồng độ urobilinogen cao hơn bình thường.
- Xét nghiệm máu: Xét nghiệm chức năng gan là một chiếc xét nghiệm máu để chẩn đoán bệnh về gan như viêm gan, xơ gan, viêm gan C hoặc gan bị thương tổn do rượu. Bác sĩ sẽ chẩn đoán trạng thái hoạt động của gan bằng cách thức đo nồng độ của protein và enzyme.
- Chẩn đoán hình ảnh, thăm dò chức năng: Bằng cách siêu âm, chụp CT, chụp MRI, nội soi chụp mật tuỵ ngược dòng để kiểm tra những bất thường ở ống mật và gan.
- Sinh thiết gan: Sinh thiết giúp Nhận định hiện trạng mô gan. Bác sĩ sẽ lấy 1 mẫu nhỏ trong tế bào gan và kiểm tra dưới kính hiển vi để tìm kiếm các thất thường.
Vàng da là gì, nguyên nhân, cách điều trị và phòng ngừa : Vàng da là một triệu chứng, chẳng phaie bệnh lý, do đó bác sĩ sẽ điều trị dựa trên nguyên nhân đã tìm được. Triệu chứng này có thể điều trị khỏi hoàn toàn và không có nguy cơ tái phát.
Với trường hợp vàng da sơ sinh, hiện tượng này sẽ hết trong vòng 1 - 2 tuần, không cần điều trị giả dụ ở từng độ nhẹ. Nếu như màu da, mắt vàng ở mức trung bình thì trẻ được điều trị bằng phương pháp quang học ở nhà hoặc tại bệnh viện để loại bỏ bilirubin khỏi thân thể.
Sóng quang học sẽ được tiếp nhận qua máu và da của trẻ, giúp bilirubin chuyển thành chất thải và dòng bỏ chúng. Song song, sử dụng 1 miếng nhỏ phát quang giống ánh sáng ngẫu nhiên đặt lên da trẻ. Tuy nhiên, phương pháp trị liệu này có tác dụng phụ thường gặp là phân trẻ có màu khá xanh.
Trong trường hợp vàng da bệnh lý, triệu chứng này thường tự khỏi lúc căn do được điều trị. Việc điều trị nguyên nhân còn tùy theo từng bệnh, có thể điều trị bằng thuốc (nội khoa) hoặc cần can thiệp bằng phẫu thuật (ngoại khoa). Khi bệnh được điều trị kịp thời thì hiện trạng bệnh cũng như màu sắc của mắt và da cũng sẽ được cải thiện.
Tỉ dụ, bilirubin nâng cao do sỏi túi mật, người bệnh sẽ được điều trị bằng thuốc hoặc giải phẫu cắt túi mật bằng phương pháp ngược cái ERCP. Hoặc trường hợp khác là do hội chứng Gilbert thì sẽ điều trị triệu chứng do chưa có thuốc đặc hiệu hay bí quyết điều trị hội chứng này.
Trường hợp được điều trị bằng cách thay máu hoặc truyền máu để loại bỏ bilirubin tồn đọng trong máu. Bởi vậy, khi xuất hiện tín hiệu bệnh, người bệnh cần đi thăm khám thầy thuốc ngày để giảm thiểu bệnh trở nặng. Tuy nhiên, kế bên điều trị nguồn gốc gây bênh, bác sĩ sẽ đưa ra 1 số chỉ định như hạn chế uống rượu, ngưng tiêu dùng những loại thuốc nghi ngờ ngộ độc, hài hòa ngơi nghỉ thư giãn.
Để phòng giảm bệnh vàng da cũng như giúp thời gian điều trị được hiệu quả, người bệnh cần lưu ý:
- Tuân thủ lộ trình điều trị những bệnh nguyên nhân gây vàng da.
- Bổ sung dinh dưỡng đầy đủ, cân đối: Người bệnh nên bổ sung rau xanh, các loại quả, uống nhiều nước và thực phẩm ít chất béo, ít tinh bột. Hạn chế uống rượu bia, đồ ăn nhiều dầu mỡ và nội tạng động vật.
- Rèn luyện thể lực, duy trì lề thói sinh hoạt tốt, giảm căng thẳng lo lắng
- Tiêm vắc-xin phòng viêm gan A, B, C. Người lớn và trẻ con đều cần tiêm vắc-xin này.
- Ngừa lây truyền viêm gan: Bệnh viêm gan không lây qua đường hô hấp. Phải để người bệnh không bị truyền nhiễm viêm gan thì không sử dụng chung đồ dùng tư nhân (bàn chải, dao cạo râu, kim tiêm,...). Không những thế, viêm gan A thường bị lây nhiễm do người bệnh vô tình ăn phải lượng nhỏ chất bài tiết trong thực phẩm bẩn. Bởi vậy, lúc đi ăn ngoài hàng, người bệnh nên thận trọng vì có thể các thực phẩm đó được chế biến chưa đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.
- Không lạm dụng thuốc tây.
- Khám sức khỏe định kỳ và tái khám đúng lịch hứa hẹn.
Hy vọng bài viết về cách chữa bệnh vàng da ở người lớn đã giúp bạn đọc có hêm nhiều thông tin hữu ích về chăm sóc sực khỏe.