Dấu hiệu nhiễm giun sán ở người lớn
Giun là động vật đa bào, ký sinh chủ yếu trong đường ruột của người và động vật. Trong một số trường hợp nhiễm giun, giun có thể ký sinh ở các cơ quan nội tạng khác hoặc trong máu. Ở giai đoạn trưởng thành, 1 con giun đũa có thể đạt kích thước lên tới 15-30cm.
Nhiễm giun là tình trạng rất phổ biến tại Việt Nam. Theo Tổ chức Y tế toàn cầu (WHO), Việt Nam hiện là nước có tỷ lệ nhiễm giun cao từ 50%-97%, phân bố tùy thuộc vào từng vùng, miền. Ở nam giới có tỷ lệ nhiễm giun cao hơn phụ nữ.
Các dòng giun nhiều thường sống ký sinh ở người bao gồm: Giun đũa, giun móc, giun tóc và giun kim.
a, Giun đũa: đặc điểm, phương thức truyền nhiễm, thời kì ủ bệnh
Giun đũa là loại giun với kích thước to. Giun loại trưởng thành dài khoảng 20-25 cm, giun đực trưởng thành dài khoảng 15-17 cm. Giun đũa cái có khả năng đẻ khoảng 200 ngàn trứng/ngày và sống từ 13-15 tháng. Giun có màu trắng, hồng, đầu và đuôi thon, nhọn. Giun đũa thường tăng trưởng mạnh ở những nước nhiệt đới và ôn đới. Người dân sinh sống ở khu vực nông thôn thường có tỷ lệ nhiễm giun đũa cao hơn người dân ở thành thị. Trẻ em có nguy cơ cao nhiễm giun đũa hơn là người lớn.
Con người, đặc biệt là trẻ nhỏ là nơi trú ngụ của giun đũa. Ổ chứa của trứng giun đũa là đất và nước nhiễm phân. Thông thường, con người có thể bị nhiễm giun đũa qua đường ăn uống. Nhiễm giun không thể truyền nhiễm trực tiếp từ người sang người.
Thời gian từ khi nuốt phải trứng giun đũa, tới lúc có những triệu chứng đầu tiên của nhiễm giun thường rơi vào khoảng từ 5-14 ngày. Thời gian người nuốt phải trứng có ấu trùng, cho tới khi giun trưởng thành và đẻ trứng khoảng 45-60 ngày.
Xem thêm: Khám giun sán ở bệnh viện nào?
b, Giun móc: đặc điểm, phương thức lây nhiễm, thời gian ủ bệnh
Giun móc là loại giun ký sinh ở người, thuộc họ Ancylostomatidae. Tùy thuộc trong ruột giun móc có máu hay không, mà màu sắc của dòng giun này có sự đổi thay nhất định: từ màu trắng sữa, cho tới tương đối hồng hoặc đỏ nâu. Kích thước của giun móc nhỏ hơn giun đũa. Giun móc đực chỉ dài khoảng 8-11mm, giun móc chiếc dài khoảng 10-13mm. Giun móc có thể đẻ trong khoảng 10 ngàn – 25 nghìn trứng/ngày. Giun móc có thể sống từ 4-5 năm trong thân thể người nếu như không được điều trị. Trong bao mồm giun móc có hai đôi răng hình móc được xếp đặt tương thích, giúp giun cắn chặt vào niêm mạc tá tràng để hút máu.
Con người, đặc biệt là người thường xuyên tiếp xúc có đất nhiễm phân, là ổ cất của giun móc. Giun móc có thể truyền nhiễm qua con đường da, niêm mạc hoặc qua ăn uống. Giun móc không lây trực tiếp từ người sang người.
Thời kỳ từ lúc ấu trùng giun móc xâm nhập vào cơ thể qua da, lên tim, phổi và bị nuốt trở lại vào dạ dày, ruột non, cho đến khi trưởng thành là khoảng 42-45 ngày. Trường hợp ấu trùng thâm nhập vào cơ thể qua thức ăn, nước uống thì không di chuyển qua phổi mà ký sinh trực tiếp tại tá tràng hoặc ruột non. Với một số ít trường hợp, ấu trùng giữ trạng thái tiềm ẩn ở các cơ quan, tới 8 tháng sau mới phát triển như giun trưởng thành.
c, Giun tóc: đặc điểm, phương thức lây truyền, thời gian ủ bệnh
Cơ thể giun tóc được chia thành hai phần: phần đầu dài chiếm ⅔ cơ thể, phần thân ngắn và phình to. Giun tóc có màu màu hồng nhạt, hoặc trắng sữa. Giun loại cái khoảng 30-50 mm, giun đực dài khoảng 30-45 mm. Giun tóc cái có khả năng đẻ đến hai ngàn trứng/ngày và với vòng đời từ 5-6 năm giả dụ không được điều trị.
Giun tóc có ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới. Người dân sinh sống ở nông thôn, với tập quán sinh hoạt lạc hậu, điều kiện vệ sinh kém thường có nguy cơ nhiễm giun tóc cao hơn người dân ở thành thị. Đặc thù, nhiễm giun tóc thường gặp ở những người có thói quen tiêu dùng phân chưa qua xử lý bón ruộng
Giun tóc lây truyền qua ăn uống, do con người ăn phải trứng giun tóc đã phát triển ở môi trường bên ngoài tới giai đoạn ấu trùng.
Thời kỳ ủ bệnh thường không có định. Thời kì diễn ra từ nuốt phải trứng với ấu trùng cho tới lúc có các triệu chứng đầu tiên ở phổi là từ 5-14 ngày. Thời kì tính từ lúc nuốt phải trứng mang ấu trùng cho tới lúc giun tóc trưởng thành là trong khoảng 45-60 ngày.
d, Giun kim: đặc điểm, phương thức truyền nhiễm, thời gian ủ bệnh
Giun kim với đầu hơi phình và vỏ với khía, màu trắng sữa. Giun kim đực có thể dài khoảng 2-5 mm, đuôi cong; giun kim cái dài 9-12 mm, đuôi dài và nhọn. Giun kim cái có khả năng đẻ 4 nghìn – 16 nghìn trứng, sau khi đẻ hết trứng, giun teo lại và chết.
Giun kim ký sinh trên cơ thể con người, đặc biệt là trẻ em. Giun kim có thể lây truyền qua đường ăn uống, do dùng tay gãi hậu môn, trứng giun kim sau đó cầm thức ăn, nước uống. Không những thế, giun kim còn có đường lây nhiễm bất thường: trứng giun kim phát triển thành ấu trùng tại những rãnh hậu môn. Các ấu trùng giun kim đi lại ngược lên manh tràng để trở thành giun trưởng thành.
Nhiễm giun kim có thời kì ủ bệnh không cố định. Thời gian nuốt phải trứng giun kim, cho tới lúc giun trưởng thành là sau 2-4 tuần. Đời sống giun kim kéo dài khoảng 1-2 tháng.
Tham khảo: Biểu hiện đau bụng giun ở người lớn
Đa số lí do gây nhiễm giun ở người như:
- Điều kiện khí hậu nhiệt đới, ẩm ở nước ta đặc thù thuận tiện cho sự sinh sôi và phát triển của các loại giun;
- Ăn thực phẩm ở những hàng quán hay các con phố, không rõ nguồn gốc, không đảm bảo được vệ sinh an toàn thực phẩm;
- Thói quen sinh hoạt kém vệ sinh như cắn móng tay, mút tay, không rửa tay trước khi ăn và sau lúc đi vệ sinh;
- Đi bộ chân đất cũng tạo điều kiện cho ấu trùng giun chui vào cơ thể qua da;
- Dùng phân chưa được xử lý để tưới bón cây trồng.
Bệnh trạng của các dấu hiệu nhiễm giun sán ở người lớn liên quan đến số lượng giun. Những người bị nhiễm giun với số lượng ít (vài con giun) thường không bị nhiễm trùng. Số lượng giun ít không gây ra triệu chứng đáng kể. Khi giun còn trong cơ thể có số lượng nhiều, chúng sẽ gây ra 1 loạt các triệu chứng. Số lượng giun nhiều quá mức có thể gây ra tắc ruột, cần được chỉ định phẫu thuật.
Người bị nhiễm giun sẽ có những triệu chứng tiêu biểu sau:
- Đau vùng rốn, người bệnh gầy yếu, có thể nôn và đi ngoài ra giun. Đau bụng do nhiễm giun thường tái đi tái lại nhiều lần;
- Người bị nhiễm giun kim thường bị ngứa ở vùng hậu môn về đêm;
- Rối loạn tiêu hóa, phân lúc đặc, lúc lỏng, giun kim xuất hiện ở hậu môn hoặc trong phân;
- Trẻ nhiễm giun thường biếng ăn, khó chịu, hay quấy khóc và khó ngủ về đêm;
- Thiếu hụt vitamin và khoáng chất;
- Trong một số trường hợp, người bị nhiễm giun có máu trong phân, thiếu máu, thở khò khè hoặc ho khan.
Nhiễm giun: nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và cách phòng ngừa : Có hai cách chẩn đoán và xét nghiệm nhiễm giun phổ biến nhất hiện tại là xét nghiệm máu và xét nghiệm phân.
a, Xét nghiệm máu
Nhiễm giun: nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và cách phòng ngừa : Xét nghiệm máu được dùng phổ biến trong chẩn đoán nhiễm ký sinh trùng ở người, có khả năng phát hiện ký sinh trùng giun ẩn náu trong máu người bệnh.
Nếu như kết quả xét nghiệm máu dương tính với kháng thể ký sinh trùng, tức là người bệnh đã nhiễm giun. Ngược lại, nếu kết quả xét nghiệm máu âm tính, tức là người bệnh khỏe mạnh, không có ký sinh trùng giun trong cơ thể.
b, Xét nghiệm phân
Thu thập và quan sát vào phân của người bệnh để xem trứng giun có trong phân, từ đó đưa ra kết quả chẩn đoán. Để thực hiện xét nghiệm, các bác sĩ hoặc điều dưỡng lấy một loại phân có dấu hiệu nhiễm giun sán ở người lớn như: nhầy, lợn cợn, xuất huyết rồi cho vào lọ đậy kín, gửi đến phòng xét nghiệm.
Ngoài xét nghiệm máu và xét nghiệm phân, các bác sĩ có thể chỉ định những cách thức xét nghiệm khác nhau ở các trường hợp nghi ngờ nhiễm giun khác nhau như: xét nghiệm dịch màng phổi ở ấu trùng giun lươn, nội soi giun tại chỗ, phối hợp với siêu âm, chụp cắt lớp, chụp CT để cho ra kết quả xác thực nhất.
c, Nhiễm giun ảnh hưởng tới sức khỏe như thế nào?
Nhiễm giun có thể gây các ảnh hưởng thụ động đến đường tiêu hóa, như cơ thể người bị nhiễm giun không hấp thu được chất dinh dưỡng, dẫn đến hiện trạng suy dinh dưỡng, chậm lớn ở trẻ. Các dấu hiệu nhiễm Giun sán ở người lớn gây ra suy giảm dinh dưỡng đối với người bị lây truyền theo nhiều cách:
- Giun ăn các mô chủ, bao gồm cả máu, dẫn đến mất chất sắt và protein.
- Giun móc còn gây mất máu đường ruột mãn tính có thể dẫn đến thiếu máu.
- Giun gây ra kém hấp thụ những chất dinh dưỡng. Bên cạnh đó, giun đũa còn dành vitamin A trong ruột.
- Một số giun sán truyền qua đất cũng gây mất cảm giác ngon miệng và do đó, khiến cho giảm lượng dinh dưỡng và thể lực. Đặc biệt, T. Trichiura có thể gây đi chảy và kiết lỵ.
Bên cạnh đó, nhiễm giun còn có thể gây những cơn đau cấp khi giun chui đường ống mật, đau dạ dày lúc giun chui lên bao tử, viêm tụy cấp khi giun chui lên ống tụy, tắc ruột do búi giun, hay thậm chí tác động tới những cơ quan khác lúc giun di chuyển lên mắt, não,…
Nguyên tắc điều trị lúc bị nhiễm giun là chọn các loại thuốc có tác dụng với nhiều loại giun, ít độc và chỉ cần dùng một liều duy nhất để đem đến hiệu quả cao.
WHO khuyến cáo điều trị bằng thuốc định kỳ (tẩy giun) mà không cần chẩn đoán trước cho hầu hết những người có nguy cơ mắc bệnh. Việc điều trị nên được đưa ra mỗi năm một lần lúc tỷ lệ nhiễm giun sán trong cộng đồng là hơn 20% và 2 lần một năm lúc tỷ lệ nhiễm giun sán trong cộng đồng là hơn 50%. Việc này làm cho giảm tỷ lệ mắc bệnh bằng cách giảm số lượng giun.
Điều trị định kỳ nhằm mục đích giảm mức độ nhiễm kí sinh trùng, và để đảm bảo những người có nguy cơ mắc giun. Tẩy giun có thể thích hợp với các đối tượng trẻ em hoặc những chương trình bổ sung cho trẻ, hoặc tích hợp các chương trình y tế học đường. Những trường học nên thúc đẩy giáo dục các hoạt động vệ sinh cá nhân như hoạt động rửa tay, vệ sinh trường học.
Những thuốc điều trị các dấu hiệu nhiễm giun sán ở người lớn dùng nhiều trên lâm sàng: Mebendazole, Praziquantel, Albendazole,…Cần phải hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào để điều trị nhiễm giun.
*Lưu ý: bình thường thuốc tẩy giun thường sử dụng cho trẻ trên 2 tuổi trở lên, không những thế, nếu như nghi ngờ trẻ dưới 2 tuổi bị nhiễm giun sán thì nên đưa trẻ đi khám để được điều trị kịp thời. Albendazole and Mebendazole chống chỉ định cho nữ giới mang thai 3 tháng đầu và cần cực kỳ thận trọng khi sử dụng cho phụ nữ cho con bú, người có tiền sử nhạy cảm với Benzimidazol, có tiền sử nhiễm độc tuỷ xương. Những người suy gan, suy thận cần cẩn trọng khi sử dụng thuốc.
Một số vấn đề cần lưu ý sau khi sử dụng thuốc:
- Theo dõi dị ứng do thuốc, và hiện tượng đề kháng thuốc giun sán.
- Cần theo dõi chặt chẽ sau lúc sử dụng thuốc cho trẻ dưới 4 tuổi.
Điều trị giun kim cho trẻ em cần phải kết hợp với vệ sinh hậu môn và điều trị cho cùng các thành viên trong gia đình (hoặc nhà trẻ) cùng một thời gian.
Nhiễm giun có thể gây hậu quả nguy hiểm tới sức khỏe người bị nhiễm. Vì thế, mỗi người dân cần thực hành tốt các cách đề phòng nhiễm giun sau:
- Ăn chín, uống sôi: chỉ ăn những loại thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng, đảm kiểm soát an ninh an toàn thực phẩm và cần nấu chín thực phẩm trước khi ăn, sử dụng nguồn nước sạch trong sinh hoạt và ăn uống, trái cây nên được rửa sạch, gọt vỏ trước khi ăn, thức ăn lúc chưa ăn cần đậy kín;
- Giữ giàng vệ sinh cá nhân: cắt ngắn móng tay, rửa tay và hậu môn bằng xà phòng sau mỗi lần đi đi ngoài, đi ngoài đúng nơi, đảm bảo vệ sinh và tuyệt đối không đi chân đất lúc ra khỏi nhà;
- Giữ vệ sinh môi trường sống: vệ sinh sạch sẽ nơi ở, bố trí khu vực xử lý phân xa nơi ở và giếng nước, không dùng phân chưa xử lý để tưới bón cây trồng;
- Tẩy giun định kỳ mỗi 6 tháng. Nếu trong nhà có người bị nhiễm giun nên tẩy giun cho cả gia đình. Biện pháp tẩy giun áp dụng cho trẻ từ 2 tuổi trở lên. Ngoài ra, trong trường hợp trẻ suy dinh dưỡng, chậm lớn do nhiễm giun có thể được tẩy giun theo sự chỉ dẫn của những bác sĩ.
- Giáo dục sức khỏe và vệ sinh, làm giảm lây truyền và tái nhiễm bằng phương pháp khuyến khích những hành vi lành mạnh.
Dấu hiệu nhiễm giun sán ở người lớn : Nhiễm giun hiện vẫn còn là vấn đề nhức nhối ở nước ta. Vì vậy, mỗi người dân đều nên trang bị cho bản thân các kiến thức cần thiết để phòng giảm thiểu nhiễm giun hiệu quả. Đừng quên tẩy giun định kỳ mỗi 6 tháng một lần và đưa người bị nhiễm giun tới các cơ sở y tế khi bệnh có diễn biến nặng.