Xét nghiệm giun đũa chó mèo
Toxocara canis (giun đũa ký sinh trên chó) và toxocara cati (giun đũa ký sinh trên mèo) là loài giun tròn thuộc họ Ascaridae, ký sinh chủ yếu ở ruột non của chó/mèo. Chúng ký sinh và hoàn thành vòng đời sinh trưởng hoàn toàn trên chó/mèo.
Con người chỉ là một vật chủ tình cờ (ký sinh lạc chủ) khi ăn phải thức ăn có chứa trứng giun mà chưa được nấu chín. Sau khi được nuốt vào cơ thể người, trứng nở thành ấu trùng đi xuyên qua thành ruột và di chuyển khắp hệ tuần hoàn qua các mô (gan, tim, phổi, não, cơ, mắt). Bệnh điều trị đơn giản nếu phát hiện sớm, một số ít ca bệnh chuyển biến nặng thậm chí tử vong do chẩn đoán nhầm, phát hiện muộn, điều trị không hợp lý.
Trên chó và mèo
Trực tiếp bằng con đường tiêu hóa trứng nhiễm ấu trùng từ đất.
Gián tiếp bằng cách ăn các vật chủ ăn thịt
Nhiễm trùng chu sinh (chỉ có T.canis)
Tiêu hóa ấu trùng qua con đường phân
Lây truyền qua đường sữa
Trên người
Gián tiếp bằng cách tiếp xúc tay với các vật bị nhiễm ấu trùng
Gián tiếp qua cách ăn đất, phân hay các thực phẩm có trứng giun đũa chó nhiễm.
Trực tiếp bằng cách tay nhiễm tiếp xúc các cô bảo mẫu nhiễm mầm bệnh hay miệng, tã lót...
Đặc điểm âm sàng có biểu hiện trên hệ thống thần kinh trung ương do ấu trùng xâm nhập bao gồm viêm não, viêm màng não tăng bạch cầu ái toan, động kinh, viêm màng nhện, viêm tủy sống, viêm mạch não, mất điều hòa vận động, cứng cổ, rối loạn tâm thần kinh, thường bệnh nhân có triệu chứng sốt và nhức đầu. Một số trường hợp ảnh hưởng thần kinh ngoại biên (viêm tủy rễ, viêm thần kinh sọ não và dị cảm cơ xương).
Xem thêm: Bệnh viện xét nghiệm sán chó
Bệnh do ấu trùng Toxocara spp. di chuyển nội tạng
Bệnh ấu trùng di chuyển nội tạng thường hay gặp ở trẻ em từ 1-4 tuổi, hơn là người lớn. Bệnh khởi phát từ từ. Bệnh nhân có thể sốt nhẹ thoáng qua, ăn ít, gầy, tiêu chảy, buồn nôn, ói mửa, đau cơ và khớp. Ho khạc ra đờm có thâm nhiễm bạch cầu ái toan, khó thở, gan to, bờ mặt nhẵn, không đau, đôi khi kèm lách to. Bệnh có thể tự khỏi sau nhiều tuần khi ấu trùng chết.
Ở người trưởng thành, đôi khi nhiễm bệnh không có triệu chứng, hoặc nếu có sẽ biểu hiện sốt nhẹ, mệt mỏi, suy nhược, ngứa, mày đay, khó thở dạng giả hen, khò khè, viêm phổi, tràn dịch màng phổi, hiếm hơn có thể gặp suy hô hấp.
Gan là cơ quan thường bị xâm nhiễm nặng nhất và gan to là biểu hiện thường gặp dù bất kỳ cơ quan nào cũng có thể bị ảnh hưởng. Tổn thương gan giống như một khối u dễ nhầm với ung thư hay ung thư nơi khác di căn đến. Y văn đã ghi nhận nhiều trường hợp có lách to hay nổi hạch đi kèm, sang thương da như nổi mày đay và nốt dưới da cũng đã được ghi nhận.
Một số trường hợp gây viêm cơ, viêm mô dưới da, báng bụng, viêm dạ dày, bệnh lý giãn cơ tim, khối giả u ở tim gây đột tử. Trường hợp bệnh nặng có xâm nhiễm nhiều cơ quan như gan, lách, phổi, não. Nhiễm Toxocara spp. lan tỏa gặp ở bệnh nhân suy giảm miễn dịch.
Bệnh do ấu trùng di chuyển đến hệ thần kinh
Là một trong những thể bệnh đặc biệt của ấu trùng di chuyển nội tạng, thường gặp bệnh nhân ở tuổi trung niên. Bệnh nhân thường có các triệu chứng liên quan hệ thần kinh như rối loạn giấc ngủ, yếu cơ, yếu chi, suy nhược cơ, rối loạn tiểu - đại tiện. Tổn thương ở hệ thần kinh trung ương hiếm gặp hơn, nhưng có thể gây các biến chứng trầm trọng và hậu quả là bệnh nhân bị yếu cơ, rối loạn cảm giác, co giật, động kinh, hôn mê.
Bệnh ấu trùng di chuyển do Toxocara spp. ở mắt
Bệnh do ấu trùng di chuyển ở mắt cũng hay gặp ở trẻ em lớn tuổi, có hoặc không kèm bệnh lý Toxocara spp. nội tạng khác. Ấu trùng có thể gây giảm thị lực thường ở một bên mắt, ngoại lệ cũng có ảnh hưởng hai bên mắt, soi đáy mắt thấy dạng viêm hạt ở võng mạc, viêm kết mạc, u hạt trong mắt, viêm nội nhãn do ấu trùng di chuyển còn sống, hoặc đã chết gây tái hoạt miễn dịch. Mù có thể xảy ra do tình trạng viêm mống mắt, phù mô và bong võng mạc không điều trị kịp thời. Triệu chứng điển hình bao gồm giảm thị lực một bên, đau mắt, đồng tử trắng, lác mắt kéo dài nhiều tuần. Thường gặp nhất là u võng mạc cực sau, dễ nhầm với ung thư võng mạc. Đôi khi ở mắt còn gặp viêm màng bồ đào, áp xe thủy tinh thể, viêm thần kinh thị giác và bội nhiễm. Thường một mắt bị bệnh, hiếm khi cả hai mắt. Bệnh ở mắt thường không thấy tăng bạch cầu ái toan, gan to hay các triệu chứng khác mà bệnh ấu trùng di chuyển nội tạng thường gặp, cũng như tiền sử nghịch đất, tật ăn đất (pica) hay chơi với chó, mèo con.
Bệnh do ấu trùng Toxocara spp. không điển hình
Thể bệnh ẩn ở trẻ em và thông thường ở người lớn là một hội chứng xem như thách thức chẩn đoán trên lâm sàng vì các triệu chứng không đặc hiệu. Các triệu chứng có thể là sốt, chán ăn, đau đầu, khò khè, buồn nôn, nôn mửa, suy nhược, rối loạn giấc ngủ và hành vi, triệu chứng ở phổi, đau chân tay, sưng hạch lympho ở cổ và gan lớn hay gặp ở trẻ em. Ngược lại, mệt mỏi, ngứa, ban đỏ, triệu chứng phổi, đau bụng chủ yếu gặp ở người lớn. Các ca bệnh có triệu chứng riêng lẻ thì đặc thù, nhưng khi gộp lại thì tạo thành một hội chứng hay gọi là "bệnh Toxocara spp. không điển hình".
Thể bệnh do ấu trùng Toxocara spp. khác
Là những ca không thuộc các thể trên, thể khác này bao gồm bệnh lý do ấu trùng Toxocara spp. liên quan đến tim mạch như viêm cơ tim, viêm màng ngoài tim, liên quan đến da như ban đỏ da, liên quan đến dạ dày ruột như rối loạn tiêu hóa tiêu chảy, đau bụng.
Xét nghiệm miễn dịch huyết thanh
Đây là xét nghiệm được sử dụng phổ biến và rộng rãi nhất để chẩn đoán sàng lọc bệnh nhiễm giun đũa chó/mèo Toxocara spp. Bộ kit ELISA sử dụng kháng nguyên ngoại tiết TES (Toxocara excretory-secretory antigen) để tìm kháng thể loại IgG của ấu trùng trong cơ thể người.
Độ nhạy: 96.92%, độ đặc hiệu: 98.63%. Kết quả có thể dương tính chéo với các trường hợp nhiễm giun, sán khác (giun đũa, giun móc, giun lươn, giun chỉ hệ bạch huyết, sán lá gan lớn, sán dây).
Cách đọc kết quả:
0 - < 9.0 (U): Âm tính.
9.0 - 11.0 (U): Chưa xác định. Đề nghị làm lại sau 2 - 3 tuần.
> 11.0 (U): Dương tính.
Âm tính được hiểu là người bệnh chưa từng nhiễm ấu trùng giun đũa chó/mèo. Không loại trừ nhiễm ở giai đoạn sớm.
Dương tính: Người bệnh đang nhiễm hoặc đã từng nhiễm ấu trùng giun đũa chó/mèo. Cần kết hợp lâm sàng và các xét nghiệm khác.
+ Xét nghiệm tổng phân tích máu: Bạch cầu ái toan tăng > 10% tổng số lượng bạch cầu.
+ Xét nghiệm sinh hóa máu: Xét nghiệm kháng thể IgE toàn phần tăng.
Xét nghiệm sinh học phân tử PCR trong mô hay dịch cơ thể
Các xét nghiệm sinh học phân tử xác định chỉ điểm di truyền trong internal transcribed spacers (ITS1 và ITS-2) của hệ gen nhân RNA hoặc hệ gen ty thể có thể hỗ trợ chẩn đoán xác định đặc hiệu giun đũa chó/mèo.
Xét nghiệm sinh thiết mô để tìm ấu trùng trong mô, cơ quan
Là phương pháp xâm lấn nên ít khi được sử dụng trong thực hành lâm sàng.
Các xét nghiệm khác
Chụp X-quang, CT-scan, MRI, chụp mạch có chất màu fluorescein để phát hiện các ổ ấu trùng ký sinh trong các bộ phận trên cơ thể.
Siêu âm mắt, chụp CT-scan mắt để phát hiện ổ ấu trùng trong mắt.
Những trường hợp sau đây cần thực hiện xét nghiệm để xác định xem có nhiễm bệnh hay không:
- Những người tiếp xúc với chó/mèo hoặc sinh sống ở nơi có chó/mèo thả tự do.
- Dị ứng, sốt không rõ nguyên nhân.
- Cơ thể gầy gò, sụt cân chưa rõ nguyên nhân.
- Những người hay ăn các sản phẩm thịt từ chó/mèo hay động vật chưa nấu chín kỹ (tái, gỏi), ăn rau sống chưa được rửa sạch.
Bệnh nhân nhiễm loại ký sinh trùng khác có thể gây nhiễm chéo hoặc dương tính giả cho xét nghiệm.
Sinh thiết mô/cơ quan không đúng vị trí có ấu trùng.
Cần thực hiện các biện pháp phòng chống bệnh mang cả tính chất cá nhân lẫn tính chất cộng đồng, phòng ngừa nguy cơ gây bệnh phát tán và lây lan:
- Tuyên truyền, nâng cao ý thức vệ sinh cá nhân và cộng đồng, đặc biệt là các chủ nuôi chó, mèo để có thể kiểm soát tốt sự lây lan. Bảo vệ môi trường hạn chế bị nhiễm phân chó, mèo.
- Vệ sinh môi trường xung quanh nhà, khu vực vui chơi của trẻ nhỏ, khu vực có nguy cơ có phân chó, mèo.
- Vệ sinh cá nhân, đảm bảo sạch sẽ: Rửa tay trước khi ăn, trước khi nấu ăn, không ăn rau sống, không ăn thịt chó mèo chưa nấu chín. Rửa tay sau khi đi vệ sinh.
- Định kỳ tẩy giun cho chó, mèo nuôi trong nhà.
Bệnh viện Đặng Văn Ngữ tự hào là đơn vị cung cấp dịch vụ y tế chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế ISO 15189:2012. Với nhiều năm kinh nghiệm và sự tin tưởng của khách hàng, Bệnh viện Đặng Văn Ngữ đã góp phần chăm sóc sức khỏe, cung cấp hàng triệu lượt thăm khám bệnh cho nhân dân.
